Η λάμψη του Νάιτζελ Φάρατζ στη σκιά ενός εγκλήματος
Θύμιος Τζάλλας*
04.02.2025 • 23:20
Αυτές τις ημέρες, ο Νάιτζελ Φάρατζ, αρχηγός του δεξιού λαϊκιστικού Reform, είναι παντού στη Βρετανία. Δίνει τον τόνο στα μεγάλα ζητήματα που συζητάει η χώρα, ενώ οι δημοσκοπήσεις δείχνουν το κόμμα του πρώτο σε ψήφους και έδρες. Τα νέα δημοσκοπικά ευρήματα δημοσιοποιήθηκαν μία ημέρα μετά την καταδίκη σε κάθειρξη 52 ετών του 18χρονου Αξελ Μουγκάνουα Ραντακουμπάνα. Είναι ο δράστης ενός από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα στη βρετανική ιστορία. Στις 29 Ιουλίου, στο Σάουθπορτ, μια παραθαλάσσια πόλη στη βορειοανατολική Αγγλία, περίπου 30 χιλιόμετρα έξω από το Λίβερπουλ, ο Ραντακουμπάνα σκότωσε τρία μικρά κορίτσια σε ένα εργαστήρι χορού με τραγούδια της Τέιλορ Σουίφτ. Δέκα άνθρωποι ακόμη γλίτωσαν στη διάρκεια της επίθεσης. Τις δολοφονίες ακολούθησαν εξεγέρσεις σε αγγλικές πόλεις με στόχο μετανάστες. Οταν ο βουλευτής του Reform Λι Αντερσον έμαθε την ποινή που επέβαλε το δικαστήριο στον Ραντακουμπάνα τουίταρε μια κρεμάλα με το σχόλιο: «Αυτό χρειάζεται τώρα». Tα βρετανικά κόμματα έχουν αρχίσει να συζητάνε αν η θανατική ποινή πρέπει να επανέλθει.
Ο ίδιος ο Φάρατζ δεν είναι υπέρ της θανατικής ποινής, υποστηρίζει όμως ότι η κυβέρνηση προσπάθησε να συγκαλύψει την υπόθεση ώστε να αποσιωπήσει τις ευθύνες της. Αμέσως μετά την επίθεση, ο ίδιος πυροδότησε τις θεωρίες συνωμοσίας σύμφωνα με τις οποίες ο μη κατονομαζόμενος δράστης ήταν πρόσφυγας. Διερωτήθηκε «τι μας κρύβουν» και υποστήριξε ότι ο κόσμος έχει κάθε λόγο να εξεγείρεται για τους βαθύτερους λόγους του εγκλήματος (υπονοώντας ότι είναι η ανεξέλεγκτη μετανάστευση που φέρνει τους τρομοκράτες στη Βρετανία).
Με μια πρώτη ανάγνωση, ο Φάρατζ έχει σε όλα δίκιο. Πράγματι, ο Ραντακουμπάνα προέρχεται από οικογένεια μεταναστών. Οι γονείς του ήρθαν στη Βρετανία από τη Ρουάντα. Οι Αρχές γνώριζαν το επικίνδυνο προφίλ του δράστη, αλλά δεν το αξιολόγησαν σωστά. Στην κατοχή του είχε βρεθεί εκπαιδευτικό βίντεο της Αλ Κάιντα, ενώ παρακολουθούσε βίντεο με τρομοκρατικές επιθέσεις στη Λιβύη και κατάφερε να παρασκευάσει φονικό δηλητήριο. Οι αρμόδιοι εξέτασαν τρεις φορές το ενδεχόμενο να τον παραπέμψουν στο Prevent, το κυβερνητικό πρόγραμμα αποτροπής νέων από την τρομοκρατία. Τελικά προτιμήθηκε ο δρόμος της κοινωνικής πρόνοιας και της ψυχοθεραπείας. Αυτές οι κρίσιμες πτυχές της υπόθεσης έγιναν γνωστές στην κοινή γνώμη πριν από λίγες ημέρες, μετά την ανακοίνωση της ποινής, ενώ ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ τις γνώριζε από τον Αύγουστο. Επομένως ο Φάρατζ τα περιέγραψε όλα σωστά: μετανάστης, τρομοκράτης, φιάσκο, συγκάλυψη. «Ηρθε η ώρα η κυβέρνηση να μου ζητήσει συγγνώμη όταν με κατηγόρησε ως συνωμοσιολόγο», δήλωσε μετά την ετυμηγορία του δικαστηρίου.
Με μια πιο λεπτομερή ανάγνωση των γεγονότων, όμως, ο Φάρατζ έχει σε όλα άδικο. Οι αρμόδιοι αποφάσισαν να μην παραπέμψουν τον Ραντακουμπάνα σε αντιτρομοκρατικό πρόγραμμα, γιατί και τις τρεις φορές κρίθηκε ότι δεν πληρούσε τα κριτήρια του εν δυνάμει τρομοκράτη. Δεν τον ενδιέφερε καμία εξτρεμιστική ιδεολογία, αλλά είχε εμμονή με την ακραία βία, τις γενοκτονίες και τον μισογυνισμό. Αυτό ήταν και το σκεπτικό του δικαστή Τζούλιαν Γκους, ο οποίος υποστήριξε ότι το έγκλημα δεν εμπίπτει στον ορισμό του τρομοκρατικού χτυπήματος αφού λείπει το πολιτικό, ιδεολογικό, φυλετικό ή θρησκευτικό κίνητρο.
Οσο για τον Στάρμερ, πράγματι ήξερε από τον Αύγουστο για τις τρεις αποτυχημένες παραπομπές, αλλά δεν μπορούσε να τις δημοσιοποιήσει ώστε να μην επηρεαστούν οι δώδεκα ένορκοι της δίκης. Αλλά και η σύνδεση του εγκλήματος με τους μετανάστες είναι αυθαίρετη. Ο δράστης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βρετανία. Οι (χριστιανοί) γονείς του ζήτησαν τέσσερις φορές τη συνδρομή της αστυνομίας για την επιθετική συμπεριφορά του. Από πού ακριβώς προκύπτει ότι αν είσαι παιδί μεταναστών έχεις μεγαλύτερες πιθανότητες να είσαι εμμονικός με την άγρια βία;
Η ουσία της υπόθεσης είναι ότι το βρετανικό κράτος απέτυχε να αποτρέψει έναν δολοφόνο ενώ μπορούσε. Οχι μόνον οι γονείς του, αλλά και οι συμμαθητές και οι δάσκαλοί του είχαν προειδοποιήσει τις Αρχές. Μπόρεσαν να το κάνουν, ακριβώς γιατί υπάρχουν οργανωμένες δομές για την αποτροπή της τρομοκρατίας. Το Prevent λειτουργεί εδώ και είκοσι χρόνια, το εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό σε σχολεία και πανεπιστήμια εκπαιδεύεται στο πώς να το χρησιμοποιεί. Είναι ωστόσο επίσης παλιό, σχεδιασμένο στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου για μια διαφορετική μορφή τρομοκρατικής απειλής, με ιδεολογικό κίνητρο ομαδικών οργανωμένων επιθέσεων.
Δεν είναι δηλαδή ένα πρόγραμμα για να αποτρέψει ανθρώπους που ενεργούν με απρόβλεπτα κίνητρα και απομονωμένοι. Πολύ συχνά τα κίνητρα είναι πολύπλοκα και συνυπάρχουν: και ακροδεξιά ιδεολογία και μισογυνισμός. Αν απλώς τα αξιολογήσεις όλα ως τρομοκρατικά, χωρίς απαραιτήτως να είναι, απλώς δημιουργείς ένα θηριώδες αντικείμενο για την αντιτρομοκρατική υπηρεσία και την αποπροσανατολίζεις από την κατεξοχήν απειλή, που εξακολουθεί να είναι οι ισλαμιστές τρομοκράτες και οι ακροδεξιοί. Αυτός είναι ο λόγος που η υπουργός Εσωτερικών Ιβέτ Κούπερ επιμένει πως δεν θα διευρύνει εν βρασμώ τον ορισμό του τρομοκράτη. Ομως όλα αυτά είναι τα πραγματικά και πολύπλοκα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μόνον όσοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα της διακυβέρνησης. Στο μεταξύ, ο Φάρατζ λάμπει στη σκιά ενός εγκλήματος, και με τις μαγικές λύσεις του πείθει τον κόσμο ότι είναι δήθεν έτοιμος για την εξουσία.
* Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο.