Αρθρο Γεώργιου Σιδερά στην «Κ»: Πώς η Σουηδία ξεπέρασε την Ελλάδα σε ποσοστό ανεργίας

*Γεώργιος Σιδεράς
29.09.2025 • 23:44

Τον Ιούνιο του 2025 η Σουηδία ξεπέρασε την Ελλάδα και σκαρφάλωσε στην τρίτη θέση της ευρωπαϊκής «λίγκας ανεργίας» με 8,7%. Μεγαλώνοντας στη Σουηδία την εποχή της οικονομικής κρίσης, καλούμουν συχνά να εξηγήσω την οικονομική επικαιρότητα στην Ελλάδα. Πλέον οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Αλλά πώς φτάσαμε ώς εδώ και πού οφείλεται η μαζική αυτή ανεργία των Σουηδών;

Για να το καταλάβουμε, πρέπει να κατανοήσουμε πόσο διαφορετική είναι η Σουηδία από την υπόλοιπη Ευρώπη. Η αγορά εργασίας της στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε συλλογικές συμβάσεις –650 συνολικά– που καλύπτουν το 88% των εργαζομένων. Κάθε κλάδος έχει τη δική του σύμβαση και τον δικό του κατώτατο μισθό. Το αποτέλεσμα; Η Σουηδία δεν έχει έναν, αλλά 650 βασικούς μισθούς, και κανένας δεν είναι νομικά υποχρεωτικός για όσους μένουν εκτός συμβάσεων. Ο χαμηλότερος αγγίζει τα 1.450 ευρώ (7η θέση στην Ε.Ε.)· οι περισσότεροι όμως ξεπερνούν τα 1.800 ευρώ.

Κι αυτό είναι μόνο η αρχή. Η Σουηδία έχει αυστηρό εργατικό δίκαιο, 15 μήνες γονική άδεια και πέντε εβδομάδες πληρωμένες διακοπές τον χρόνο. Τα εργατικά δικαιώματα των Σουηδών συγκαταλέγονται στα ισχυρότερα στην Ευρώπη. Ενα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του σουηδικού μοντέλου είναι ότι οι Σουηδοί απεργούν λιγότερο από όλους στην Ευρώπη και οι πραγματικοί τους μισθοί αυξάνονται σχεδόν κάθε χρόνο τα τελευταία 30 χρόνια.

Το αντίτιμο; Η είσοδος στην αγορά εργασίας είναι εξαιρετικά δύσκολη για τις πιο αδύναμες ομάδες. Η ανεργία των μεταναστών είναι τριπλάσια (15%) σε σχέση με τους γηγενείς – αντίθετα με πολλές άλλες χώρες όπου οι μετανάστες συμμετέχουν περισσότερο στην αγορά εργασίας. Στους νέους, η ανεργία είναι πάνω από τη διπλάσια της γενικής, ενώ σχεδόν ένας στους τέσσερις χωρίς απολυτήριο λυκείου μένει άνεργος. Το υπουργείο Εργασίας υπολογίζει ότι έξι από τις εννέα ποσοστιαίες μονάδες της ανεργίας είναι δομικές, όχι αποτέλεσμα πληθωρισμού. Με λίγα λόγια, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν, οι Σουηδοί δημιούργησαν εμπόδια που πολλοί δεν καταφέρνουν να ξεπεράσουν.

Στη σκανδιναβική χώρα η είσοδος στην αγορά εργασίας είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους ανέργους, τους έχοντες περιορισμένα προσόντα ή τους μετανάστες.

Το παράδοξο αυτό το βάφτισε ο Σουηδός νομπελίστας Ασάρ Λίντμπεκ ως insider-outsider problem. Στη βάση της, η θεωρία των Λίντμπεκ και Σνόουερ υποστηρίζει πως η δομική ανεργία εξηγείται από το ότι οι μεν insiders –οι μόνιμοι υπάλληλοι– μέσω των συνδικάτων διαπραγματεύονται όρους που ανεβάζουν το κόστος πρόσληψης, οι δε outsiders –οι άνεργοι– δεν έχουν λόγο στις διαπραγματεύσεις και δυσκολεύονται να βρουν δουλειά, ακόμη κι αν είναι πρόθυμοι να εργαστούν με χαμηλότερους μισθούς ή λιγότερα προνόμια.

Το αποτέλεσμα είναι δομική ανεργία: τα συμφέροντα των insiders συγκρούονται με τις δυνατότητες των outsiders στην αγορά. Τα συνδικάτα υπερασπίζονται τη στάση τους, υποστηρίζοντας ότι οι αυξήσεις στον κατώτατο μισθό είναι ζήτημα αλληλεγγύης και όχι άμυνα απέναντι στη συμπίεση μισθών. Πιθανότατα έχουν δίκιο. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις ανεπιθύμητες συνέπειες της πολιτικής τους.

Οσο το θεσμικό πλαίσιο γέρνει προς τους insiders, οι outsiders μένουν εκτός, δημιουργώντας τους «μεν» και τους «δε» της αγοράς εργασίας. Ή, όπως το έθεσε ο Θουκυδίδης στον «Διάλογο των Μηλίων»: «Οι ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν ό,τι πρέπει».

*Ο κ. Γεώργιος Σιδεράς είναι υποψήφιος διδάκτωρ στις Κοινωνικοοικονομικές Σπουδές Τεχνολογίας, Ratio Institute, Lund University και συνεργάτης του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.