Διαχρονικό σχόλιο για τον πόλεμο

Φόρτωση Text-to-Speech…

Στις αρχές του 15ου αιώνα, η Ευρώπη συγκλονίζεται από πολέμους και δυναστικές διεκδικήσεις. Ενας νεαρός βασιλιάς της Αγγλίας καλείται, την περίοδο του Εκατονταετούς Πολέμου, να αποδείξει την αξία του σε ένα ταραγμένο σκηνικό εξουσίας. Από την αμφισβήτηση της νομιμότητάς του μέχρι μια τολμηρή εκστρατεία υπό την ηγεσία του στη Γαλλία, με αποκορύφωμα τη θρυλική μάχη του Αζενκούρ, καταφέρνει παραδόξως να γίνει από αμφισβητούμενος ηγέτης, που τον νοιάζει μόνον η καλοπέρασή του, ένα εθνικό σύμβολο.

Μιλάμε για τον Ερρίκο Ε΄, με την ιστορία του οποίου καταπιάστηκε το 1599 ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, παραδίδοντας ένα έργο που θεωρείται σπάνιο όσον αφορά τη θεματική του και το οποίο επιστρέφει στην ελληνική θεατρική σκηνή ύστερα από 85 χρόνια απουσίας, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Διαμαντή.

Από το 1941

Τελευταία φορά που παρουσιάστηκε στη Ελλάδα ήταν το 1941 σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου και σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη. «Στην Αγγλία, όμως, θεωρείται από τα κορυφαία έργα του Σαίξπηρ και ένα από τα εθνικά τους έργα, που παρουσιάζεται συχνά, ειδικά σε περιόδους πολέμου ή έντονης πολιτικής φόρτισης», μας λέει ο Αλέξανδρος Διαμαντής, ο οποίος καταπιάνεται όχι μόνο με τη σκηνοθεσία του έργου, αλλά και με τη μετάφρασή του, η οποία πρόκειται να κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα από τις εκδόσεις Κάπα.

«Ο Σαίξπηρ αναδεικνύει διαχρονικά ερωτήματα γύρω από την εξουσία, την ευθύνη, την ανθρώπινη απώλεια και το κυνήγι της δόξας», λέει ο Αλέξανδρος Διαμαντής.

«Η σκηνοθεσία είναι ένα μέρος· η μετάφραση, όμως, είναι το όλον. Κατά τη γνώμη μου, το κείμενο είναι εκείνο που μένει σε μια παράσταση, περισσότερο από καθετί άλλο. Οταν μεταφράζεις ένα έργο, σκύβεις πραγματικά πάνω του, το γνωρίζεις σε βάθος, ανακαλύπτεις τι θέλει να πει και κατευθύνεσαι πιο συνειδητά στα σημεία που θέλεις να αναδείξεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι είναι αναγκαίο να έχει μεταφράσει κάποιος ένα έργο για να το σκηνοθετήσει», αναφέρει ο κ. Διαμαντής, ο οποίος ελπίζει ότι το δικό του πόνημα θα σταθεί αντάξια δίπλα στις ήδη υπάρχουσες μεταφράσεις του «Ερρίκου Ε΄».

Πέρα από την πορεία του νεαρού βασιλιά της Αγγλίας, ο οποίος από άσωτος πρίγκιπας μεταμορφώνεται σε αποφασιστικό ηγέτη, το έργο παρακολουθεί και τους παλιούς συντρόφους του –μια ομάδα από αλήτες– οι οποίοι τον ακολουθούν στον πόλεμο και βρίσκουν τραγικό θάνατο. «Ο “Ερρίκος Ε΄” συνδυάζει τον υψηλό δημόσιο λόγο του βασιλιά με τη γήινη φωνή των απλών ανθρώπων, αναδεικνύοντας όχι μόνο τον πόλεμο ως πολιτικό και ιστορικό γεγονός, αλλά και τα διαχρονικά ερωτήματα γύρω από την εξουσία, την ευθύνη, την ανθρώπινη απώλεια και το κυνήγι της δόξας», τονίζει ο ίδιος. Υπογραμμίζει μάλιστα ότι πρόκειται για ένα τελείως διαφορετικό έργο σε σχέση με τα υπόλοιπα γνωστά του Σαίξπηρ. «Εδώ δεν έχουμε τα κλασικά σχήματα ζήλιας, προσωπικής αψιμαχίας, έρωτα κτλ. Βλέπουμε ένα κείμενο που μιλάει για θέματα πιο δημόσια και έναν πρωταγωνιστή που δεν μας ανοίγεται σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά την προσωπική ζωή του».

Η επιλογή του σκηνοθέτη να ανεβάσει τον «Ερρίκο Ε΄» φέτος, στο θέατρο Σημείο, δεν ήταν τυχαία. «Η υπόθεση του έργου, αν και τοποθετείται στον Μεσαίωνα, αντανακλά σε μεγάλο βαθμό σκηνές της σύγχρονης πραγματικότητας. Ζούμε σε μια περίοδο διεθνούς αστάθειας. Ενώ ο “Ερρίκος Ε΄” είναι ένα έργο που αφορά ένα αγγλικό ιστορικό θέμα, αυτό μιλάει πρωτίστως για τον πόλεμο με έναν τρόπο που ακουμπάει στο σήμερα», επισημαίνει ο κ. Διαμαντής και συνεχίζει: «Η ικανότητα του Σαίξπηρ να “οπλίσει” τον πόλεμο με καταπληκτικούς στίχους υπερβαίνει το στενό ιστορικό πλαίσιο του έργου και είναι σαν να το μετατρέπει σε σχόλιο για τις σημερινές πολεμικές συρράξεις και όχι μόνον», εξηγεί ο σκηνοθέτης.

Πολύ «αγγλικό»

Στην ερώτηση γιατί άραγε το έργο δεν παρουσιάζεται συχνότερα στο ελληνικό θέατρο, ο Αλέξανδρος Διαμαντής απαντάει ότι «ο Ερρίκος Ε΄ έχει παραγνωριστεί στην Ελλάδα κυρίως επειδή το θέμα του είναι πολύ “αγγλικό”. Οπως για εμάς η Επανάσταση του ’21 ή άλλοι ελληνικοί πόλεμοι είναι αυτονόητα γνωστοί, έτσι και στην Αγγλία ο Πόλεμος των Ρόδων ή οι συγκρούσεις με τη Γαλλία αποτελούν κοινό τόπο. Οπότε το έργο μοιάζει να μη μας αφορά άμεσα».

Παρατηρεί επίσης ότι τα σαιξπηρικά έργα που δίνουν μεγαλύτερο εύρος δυνατοτήτων στους πρωταγωνιστές τους είναι εκείνα που επιλέγονται κατά κύριο λόγο στο ελληνικό θέατρο. Και όμως, όπως λέει ο σκηνοθέτης, και στον «Ερρίκο Ε΄» υπάρχουν σημαντικοί ρόλοι και δραματικές κορυφώσεις, όπως για παράδειγμα η παρέα από δειλούς αλήτες που ακολουθεί τον αγγλικό στρατό και η Γαλλίδα πριγκίπισσα που ερωτεύεται ο Αγγλος βασιλιάς, με την οποία δεν μπόρεσαν ποτέ να μιλήσουν την ίδια γλώσσα.

«Ελπίζω αυτή η παράσταση να αποτελέσει την αρχή μιας αναγέννησης του έργου αυτού στη σκηνή και να αρχίσουμε από εδώ και πέρα να το βλέπουμε συχνά. Γιατί όχι μόνον ο “Ερρίκος Ε΄” αλλά και ο Ερρίκος Δ΄”, ο “Ριχάρδος Γ΄” και ο “Ριχάρδος Β΄” είναι ιστορικά και πολύ ενδιαφέροντα έργα του Σαίξπηρ, τα οποία οι Ελληνες σκηνοθέτες και ηθοποιοί θα μπορούσαν να προσεγγίσουν με έναν καταπληκτικό τρόπο», καταλήγει.

«Ερρίκος Ε΄», θέατρο Σημείο, Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα.