Κάποτε (ή τώρα) στο Παρίσι
Διονύσης Μαρίνος
22.09.2025 • 23:56
Patrick Modiano
Η χορεύτρια
μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης
εκδ. Πόλις, 2025, σελ. 120
Αν κάποιος επιθυμούσε να περπατήσει το εσώτατο Παρίσι, αυτό που δεν μπορούν να καταγράψουν οι επίσημοι ταξιδιωτικοί οδηγοί, καλό θα ήταν να διαβάσει επισταμένως όλα τα βιβλία του Πατρίκ Μοντιανό. Ο νομπελίστας Γάλλος συγγραφέας, μέσα από τις ολιγοσέλιδες ιστορίες του (θα μπορούσε κανείς να τις ονομάσει και βινιέτες υψηλής αισθητικής), δεν περιγράφει την Πόλη του Φωτός όπως την ξέρουμε, αλλά μια εντελώς άλλη. Συγκεκριμένα, μια πόλη που συνορεύει με τη σκιά, τον χρόνο και τη μνήμη που ολοένα προσπαθεί να σωθεί από τη λήθη.
Ολα αυτά τα δεδομένα της γραφής του Μοντιανό τα συναντάμε και στη «Χορεύτρια», το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο που έγραψε από τότε που έλαβε το βραβείο Νομπέλ.
Πριν από 50 χρόνια…
Ο ανώνυμος αφηγητής, μια φιγούρα που φέρνει αρκετά στον Μοντιανό, μας μεταφέρει στο υποβλητικό παρελθόν της δεκαετίας του ’60, τότε που ήταν ένας απλός στιχουργός και ταυτόχρονα έκανε τα πρώτα του βήματα στη λογοτεχνία. Οπως συμβαίνει συχνά στον Μοντιανό, ένα τυχαίο περιστατικό του παρόντος, έχοντας τη δύναμη της προυστικής μαντλέν, είναι ικανό να μεταφέρει τους ήρωές του στο αβέβαιο παρελθόν της ζωής τους. Εχουν περάσει κιόλας πενήντα χρόνια από τότε που ο νεανίας αφηγητής συνάντησε στο διάβα του μια μυστηριώδη γυναίκα, τη χορεύτρια, με την οποία συνδέθηκε, δίχως όμως να διευκρινίζεται ποτέ αν ανέπτυξαν φιλική ή ερωτική σχέση.
Ενα τυχαίο περιστατικό του παρόντος, έχοντας τη δύναμη της προυστικής μαντλέν, είναι ικανό να μεταφέρει τους ήρωές του στο αβέβαιο παρελθόν της ζωής τους.
Ωστόσο, θυμάται την αφοσίωσή της στον χορό, την ταύτισή της με τον Ρώσο δάσκαλό της Μπόρις Κνιάσεφ και τη θυσιαστική παράδοσή της στην τέχνη της, πιστεύοντας πως είναι η μόνη που θα τη βοηθούσε να επιβιώσει.
Ταυτόχρονα, η χορεύτρια έχει ένα μικρό παιδί, τον Πιερ, καρπό ενός εφηβικού λάθους που διέπραξε πριν καν ξεκινήσει την καριέρα της. Ο πατέρας του παιδιού είναι από καιρό εξαφανισμένος, με αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει άλλοτε μόνο του κι άλλοτε με τη βοήθεια των φίλων της χορεύτριας. Μεταξύ αυτών κι ο αφηγητής, που πολλές φορές χρειάστηκε να πάρει τον Πιερ από το σχολείο και να κάνει βόλτες μαζί του στο πολύβουο Παρίσι.
Πηγαίνοντας συνεχώς μπρος-πίσω και αλλάζοντας την εστίαση της αφήγησης, ο Μοντιανό στρέφει το ενδιαφέρον του σ’ αυτή τη γυναίκα που κατατρύχεται από το παρελθόν της, βλέπει τα φαντάσματα εκείνης της εποχής να επιστρέφουν και να την τρομάζουν και αναθυμάται την εποχή που περπατούσε τους ίδιους δρόμους του Παρισιού για να συναντήσει τον πατέρα του παιδιού της, δίχως να γνωρίζει πως εκείνος θα της έδινε μια βαλίτσα και θα έφευγε παντοτινά από τη ζωή της.
Την ίδια στιγμή, και ο αφηγητής φλέγεται να βάλει σε μια τάξη τη ζωή του, η οποία έως εκείνη τη στιγμή στροβιλίζεται γύρω από διάφορα παράξενα πρόσωπα και καταστάσεις. Χαρακτηριστικό δείγμα της μποέμικης καθημερινότητας των νέων του ’60.
Ο χρόνος αναπλάθεται
Αυτό που κάνει τα βιβλία του Μοντιανό να είναι θελκτικά είναι ο διαρκής αναστοχασμός τους, η πάλη με τη μνήμη και το πώς το παρελθόν μετασχηματίζεται σε ένα αιώνιο παρόν. Μπορεί το σημερινό Παρίσι, όπως το περιγράφει, να είναι αφιλόξενο, τουριστικό και απρόσωπο σαν τα duty free σε κάποιο αεροδρόμιο, ωστόσο η δική του πόλη φέρει όλα τα σύμβολα του αναλλοίωτου παρελθόντος που ξυπνάει διαρκώς μέσα στο παρόν, με αποτέλεσμα ο χρόνος να μην είναι γραμμικός, αλλά να αναπλάθεται συνεχώς.
Κάθε βιβλίο του Μοντιανό είναι μια ακόμη ψηφίδα στο ήσυχο, πλην πανέμορφο, παζλ του λογοτεχνικού του κόσμου. Η μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη διατηρεί όλα τα αθέατα κοιτάσματα της γραφής του Γάλλου συγγραφέα.
