Ο ρόλος της Ελλάδας στη Μέση Ανατολή
Φόρτωση Text-to-Speech…
Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο τους τελευταίους μήνες είναι καταιγιστικές. Η επίθεση του Ισραήλ στην αντιπροσωπεία της Χαμάς στο Κατάρ διέσπειρε και επέτεινε την αμφιβολία στους εταίρους των ΗΠΑ ως προς την ανικανότητά τους να τους προστατεύουν από εξωτερικές απειλές, υποχρεώνοντας τον Αμερικανό πρόεδρο να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Υπέγραψε αμυντικό πακέτο με το Κατάρ, ενώ κάτι ανάλογο αναμένεται να συμφωνηθεί και με τη Σαουδική Αραβία. Ωστόσο, απώτερος στόχος του παραμένει η αναγνώριση του Ισραήλ από πλευράς Ριάντ, προκειμένου να ολοκληρωθεί η τελική φάση των Συμφωνιών του Αβραάμ. Προς τούτο, θα επιμείνει σθεναρά στην εφαρμογή του σχεδίου του για τη Γάζα, καθιστώντας εμφανή την πρόθεσή του να τη χωρίσει στα δύο, όπου το κομμάτι που ελέγχεται από το Τελ Αβίβ να καταστεί ασφαλές, να ανοικοδομηθεί με τη συμμετοχή αραβικών κρατών, αποτελώντας υπόδειγμα, και από την άλλη το μέρος από το οποίο έχουν αποσυρθεί οι ισραηλινές δυνάμεις είτε να αφεθεί –τρόπον τινά– στην τύχη του έως ότου αλληλοεξουδετερωθεί η Χαμάς με άλλες ένοπλες οργανώσεις, είτε η διεθνής δύναμη, όταν επανδρωθεί και αναπτυχθεί, να επιβάλει την τάξη σε συνεργασία με μετριοπαθή παλαιστινιακά στοιχεία. Καθοριστικό είναι να μην επιτραπεί στο Ισραήλ να επιστρέψει στις επιθέσεις ή να προχωρήσει σε νέες επιχειρήσεις ανακατάληψης.
Στο μέτωπο της Συρίας, οι Αμερικανοί προωθούν βιαστικά σε επίπεδο Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών απόφαση άρσης των κυρώσεων και αναγνώρισης της κυβέρνησης της Συρίας, την οποία μάλιστα δεν χαρακτηρίζουν πλέον προσωρινή. Η Ελλάδα πρέπει –και ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας– να συνδέσει τη συναίνεσή της με συγκεκριμένες προϋποθέσεις κατοχύρωσης των εθνικών της θέσεων. Επί παραδείγματι, θα πρέπει να είναι σαφές ότι η τήρηση όλων των προνοιών του διεθνούς δικαίου, όπως ειδικότερα του Δικαίου της Θάλασσας, αλλά και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση στην προστασία όλων των μειονοτήτων, αποτελούν προϋπόθεση αναγνώρισης, η οποία θα μπορεί να ανακληθεί σε διαφορετική περίπτωση. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξει ένας μηχανισμός παρακολούθησης και ενημέρωσης δράσεων που σχετίζονται με την άρση των κυρώσεων, με τη σφραγίδα του ΟΗΕ.
Από κάποιες αραβικές ηγεσίες θεωρούμαστε σχεδόν ταυτισμένοι με το Ισραήλ. Οφείλουμε να κάνουμε πιο εμφατικές τις αποστάσεις μας, χωρίς να διακινδυνεύσουμε τη στρατηγική σχέση μας μαζί του.
Απέναντι στον αναβαθμισμένο ρόλο της Τουρκίας, η Ελλάδα υποχρεούται να αναλάβει πρωτοβουλίες περιφερειακού χαρακτήρα, όχι με το βλέμμα στραμμένο στην Αγκυρα, αλλά στην επικράτηση συνθηκών σταθερότητας που θα διευκολύνουν την υλοποίηση σχεδίων, όπως και μικρότερων projects αμερικανικού και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Από θέση αρχής, πρέπει να ταχθούμε αναφανδόν εναντίον των ενεργειών της ισραηλινής ηγεσίας για περαιτέρω αποκλεισμό και προσάρτηση της Δυτικής Οχθης, για δύο επιπλέον λόγους, πέραν των αναλογιών με το Κυπριακό: γιατί πρόκειται για βίαιη κατάλυση αποφάσεων του ΟΗΕ και γιατί από κάποιες αραβικές ηγεσίες θεωρούμαστε σχεδόν ταυτισμένοι με το Ισραήλ και οφείλουμε να κάνουμε πιο εμφατικές τις αποστάσεις μας, χωρίς να διακινδυνεύσουμε τη στρατηγική σχέση μας μαζί του. Σημειωτέον ότι το τελευταίο έχει πλέον σημαίνοντα ρόλο στην Κύπρο και στην ασφάλεια αυτής, επομένως εμμέσως θα έχει και λόγο σε πιθανές εξελίξεις γύρω από το Κυπριακό. Χρειάζεται, πάντως, να επαναφέρουμε την εμπιστοσύνη στη σχέση μας με το αραβικό στοιχείο, για να αναπτύξουμε και δυνατότητες διαμεσολάβησης, σε μια χρονική στιγμή που αυτές εκτιμώνται δεόντως από την αμερικανική ηγεσία και εξαργυρώνονται. Αλλωστε, το κλείσιμο εκκρεμοτήτων είναι πλέον μια παγιωμένη τάση, μετά και την πρόσφατη έγκριση από το υπουργικό συμβούλιο του Λιβάνου, που πρόκειται να οδηγήσει στην κύρωση της συμφωνίας οριοθέτησης με την Κύπρο ώστε και ο Λίβανος να καταστεί πόλος έλξης για τις εταιρείες ενέργειας.
Επίσης, να μη διστάσουμε να διεκδικήσουμε ενεργό ρόλο στις διαπραγματεύσεις, είτε διμερείς είτε πολυμερείς, συμβάλλοντας ουσιαστικά στις προσπάθειες επαναφοράς της τάξης, επί παραδείγματι στον Λίβανο. Να φιλοξενήσουμε στην Αθήνα διαβουλεύσεις οντοτήτων και ατόμων που θα έχουν ρόλο στην επόμενη μέρα της περιοχής. Να διευρύνουμε τα δίκτυα επαφών μας, να γινόμαστε έτσι κοινωνοί των διεργασιών που οργιάζουν και να επιλέξουμε μια θεματική που διατηρούμε το συγκριτικό πλεονέκτημα ώστε να αναλάβουμε σχετικές πρωτοβουλίες. Επί παραδείγματι, στην προστασία πολιτιστικών και θρησκευτικών μνημείων, όπως και μειονοτήτων, και δη σε μια φάση που η αμερικανική ηγεσία (κυρίως λόγω της εκλογικής βάσης) προσδίδει αυξανόμενη αξία στο χριστιανικό στοιχείο. Η Ελλάδα μπορεί να καταστεί ο κυριότερος εκφραστής αυτού, αναζωογονώντας και την κοιμώμενη θρησκευτική διπλωματία της. Τέλος, είναι η ώρα να «παρασύρουμε» την απούσα Ε.Ε. στην προώθηση δράσεων, εν μέσω λήψης αποφάσεων για την ευρωπαϊκή άμυνα, που εκ των πραγμάτων εκτείνεται στα νότια και νοτιοανατολικά σύνορα της Ευρώπης.
*O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
