Τα Γιάννενα κηρύσσουν τον «πόλεμο» στην αιθαλομίχλη
Φόρτωση Text-to-Speech…
Πριν από έξι χρόνια, ο Παναγιώτης Μωυσόγλου έφτασε στα Ιωάννινα από την Αθήνα για να σπουδάσει Ιατρική. Οι βαθμοί του τού έδιναν τη δυνατότητα να φοιτήσει στην αντίστοιχη σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως εκείνος επέλεξε να μετακομίσει σε μια περιφερειακή πόλη που θα τον έφερνε πιο κοντά στο βουνό και τη φύση.
Σήμερα, τελειόφοιτος πια της Ιατρικής και λάτρης της πόλης που τον φιλοξενεί, αποφάσισε παράλληλα με τις σπουδές του να δώσει τη μάχη του για πιο καθαρό αέρα. Με την παρότρυνση των καθηγητών του, συμμετέχει μαζί με άλλους φοιτητές στην πρωτοβουλία «Ioannina on air – Καθαρός αέρας για όλους», επιχειρώντας να κινητοποιήσουν πολίτες και Αρχές απέναντι στο πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης – ένα πρόβλημα που όχι μόνο χρονίζει, αλλά δείχνει να επιδεινώνεται.
Ενας γκρίζος χειμώνας
Φοιτητές Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σχηματίζουν το «Ioannina on Air», στο πλαίσιο της εκστρατείας τους για καθαρότερο αέρα στην πόλη.
«Αν πας μια βόλτα στο βουνό και μετά από λίγες ώρες επιστρέψεις στην πόλη, θα καταλάβεις τη διαφορά στην ατμόσφαιρα. Τον χειμώνα η αιθαλομίχλη επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση», σημειώνει στην «Κ» ο 24χρονος φοιτητής, εξηγώντας πως η απόφασή του όχι απλώς να εμπλακεί στην πρωτοβουλία, αλλά να συμμετάσχει ενεργά στη διοργάνωσή της ήταν για τον ίδιο ζήτημα ευθύνης.
«Θεωρώ καθήκον μιας ιατρικής σχολής να συνεργάζεται με την πόλη σε θέματα δημόσιας υγείας όπως η ρύπανση του περιβάλλοντος, η οποία έχει επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών. Αν και είναι απαραίτητη μία πολύπλευρη προσέγγιση για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στο σύνολό του, μια μικρή συνεισφορά από τον καθένα μας μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικό αποτέλεσμα».
Θεωρώ καθήκον μιας ιατρικής σχολής να συνεργάζεται με την πόλη σε θέματα δημόσιας υγείας όπως η ρύπανση του περιβάλλοντος, η οποία έχει επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών.
«Εγώ σαν Γιαννιώτισσα το πήρα πατριωτικά, καθώς έχω περάσει όλα μου τα χρόνια σε αυτή την πόλη», λέει η φοιτήτρια Ιατρικής Αγάπη Γκρέστα, που συμμετέχει κι εκείνη από το καλοκαίρι στην πρωτοβουλία.
«Θυμάμαι που παλαιότερα βλέπαμε καθαρή ατμόσφαιρα μετά τη βροχή, ενώ τώρα έχει πλέον καθιερωθεί ένας γκρίζος χειμώνας μέσα στην αιθαλομίχλη. Παρατηρώ εδώ και χρόνια ότι η κατάσταση χειροτερεύει, σταδιακά έβλεπα την αλλαγή, τώρα πλέον είναι αισθητή».
Στο πιο επιβαρυμένο 10% της Ευρώπης
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Ιούλιος 2025), η πόλη των Ιωαννίνων με τους περίπου 80.000 κατοίκους και την ομορφιά της φύσης γύρω της βρίσκεται στο 10% των πιο επιβαρυμένων πόλεων της Ευρώπης ως προς την ποιότητα του αέρα, καταλαμβάνοντας την 754η θέση ανάμεσα σε 761 πόλεις με συγκέντρωση μικροσωματιδίων PM2.5 στα 23,5 μg/m3.
Είναι ενδεικτικό ότι και οι 13 ελληνικές πόλεις που περιλαμβάνονται στην ίδια λίστα καταλαμβάνουν στην πλειονότητά τους εξαιρετικά χαμηλές θέσεις: η Αθήνα βρίσκεται στην 745η, η Θεσσαλονίκη στην 729η και η Λάρισα στην 726η θέση. Στον αντίποδα, πόλεις της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Στοκχόλμη και το Ρέικιαβικ, εμφανίζουν πολύ χαμηλούς ρύπους και βρίσκονται στο 10% των λιγότερο επιβαρυμένων πόλεων της ηπείρου.
Στον χάρτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, τα Ιωάννινα κατατάσσονται στο 10% των πιο επιβαρυμένων πόλεων της Ευρώπης ως προς την ποιότητα του αέρα, με τη συγκέντρωση των PM2.5 να φτάνει τα 23,53 μg/m3 (Ιούλιος 2025).
Η πραγματικότητα αυτή έρχεται σε αντίφαση με τον διεθνή δείκτη Happy City Index ο οποίος ανέδειξε φέτος τους κατοίκους των Ιωαννίνων ως τους πιο ευτυχισμένους στην Ελλάδα. Ο παράδοξος αυτός συνδυασμός όπου «ευημερία» και «ρύπανση» συνυπάρχουν στάθηκε αφορμή για να κινητοποιηθεί μία ομάδα επιστημόνων της πόλης και να αναλάβει δράση μέσα από την πρωτοβουλία «Ioannina on air – Καθαρός αέρας για όλους».
Ολοι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Οι πολίτες να μην ανάψουν το τζάκι τους ή να μην πάρουν το αυτοκίνητό τους και η πολιτεία να λάβει τα μέτρα ώστε να μη χρειαστεί να το κάνουν.
«Ξεκίνησε ως μία ερασιτεχνική προσπάθεια ενημέρωσης των φοιτητών μας, που αποτελούν ζωντανό κύτταρο της πόλης. Στη συνέχεια, και με τη συμβολή των ίδιων, η πρωτοβουλία εντάχθηκε σε δύο ιατρικά συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα στα Ιωάννινα παρουσία τοπικών φορέων. Από εκεί και πέρα, διοργανώσαμε και μία ανοιχτή εκδήλωση για το κοινό, ενώ σκοπεύουμε να συνεχίσουμε τις δράσεις μας», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής Κώστας Κωστίκας.
Ο παράδοξος συνδυασμός όπου «ευημερία» και «ρύπανση» συνυπάρχουν στα Ιωάννινα στάθηκε αφορμή για να κινητοποιηθεί μία ομάδα επιστημόνων της πόλης και να αναλάβει δράση μέσα από την πρωτοβουλία «Καθαρός αέρας για όλους».
Ξύλο και πέλετ
Ο ίδιος εντοπίζει τις κυριότερες αιτίες στις οποίες οφείλονται οι αυξημένες τιμές των ρύπων. «Οπωσδήποτε το περιορισμένο δίκτυο αστικών συγκοινωνιών, η αυξημένη κυκλοφορία οχημάτων στο κέντρο των Ιωαννίνων και η λειτουργία βιομηχανιών συμβάλλουν στο πρόβλημα, ωστόσο το σημαντικότερο είναι η καύση στερεών καυσίμων –κυρίως ξύλου και πέλετ– που χρησιμοποιούνται στα τζάκια από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Απρίλιο», αναφέρει, προσθέτοντας και τον ρόλο της γεωμορφολογίας: Τα Ιωάννινα περιβάλλονται από βουνά, με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται περισσότεροι ρύποι στην ατμόσφαιρα για μεγαλύτερο διάστημα, ειδικά τον χειμώνα με την ομίχλη.
Ο κ. Κωστίκας σημειώνει ότι τα Ιωάννινα υστερούν σε «πράσινες» λύσεις ενέργειας, όπως το φυσικό αέριο, που ακόμη δεν έχει εγκατασταθεί στην πόλη.
«Την περίοδο της κρίσης, πολλοί καυστήρες πετρελαίου μετατράπηκαν σε καυστήρες πέλετ. Αρκετοί επέλεξαν να έχουν σόμπες και να καίνε ξύλο, που είναι φθηνότερο υλικό. Η καύση του ξύλου, όμως, επιβαρύνει πρώτα την ποιότητα του αέρα μέσα στο σπίτι μας και έπειτα την ατμόσφαιρα της πόλης», τονίζει ο κ. Κωστίκας, σημειώνοντας ότι τα Ιωάννινα υστερούν σε «πράσινες» λύσεις ενέργειας, όπως το φυσικό αέριο, που ακόμη δεν έχει εγκατασταθεί στην πόλη.
«Δεν μπορούμε να ζητήσουμε από κάποιον που δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει ακριβότερη θέρμανση να μην ανάψει το τζάκι του. Την ίδια ώρα, όμως, το τζάκι δεν είναι σπορ. Μπορεί να είναι θαλπωρή και συντροφιά, αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τέτοιους λόγους», σημειώνει ο ίδιος.
Επιπτώσεις στην υγεία
Ηλικιωμένοι και ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν τις ευάλωτες ομάδες των ατμοσφαιρικών ρύπων, ωστόσο οι επιπτώσεις αφορούν ολόκληρο τον πληθυσμό.
«Οι οξείες επιπτώσεις σχετίζονται με την αύξηση χρόνιων νοσημάτων του αναπνευστικού, όπως είναι το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια –ΧΑΠ– κάτι που αφορά και τα παιδιά, όχι μόνο τους ηλικιωμένους. Δεν μπορούμε όμως να παραβλέψουμε και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις, γιατί όταν ένας πληθυσμός εκτίθεται για μεγάλο διάστημα στους ρύπους τότε αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών νοσημάτων, εμφάνισης άσθματος, ΧΑΠ, αλλά και καρκίνου του πνεύμονα», αναφέρει ο κ. Κωστίκας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να χρηματοδοτηθεί μία επιδημιολογική μελέτη που θα εξετάσει συστηματικά τη σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων και στην υγεία των κατοίκων.
Οι καθηγητές Χαράλαμπος Μηλιώνης και Κώστας Κωστίκας σε μία από τις εξωστρεφείς δράσεις της πρωτοβουλίας «Ioannina On Air».
«Τους μήνες που υπάρχει αυτή η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας, παρατηρούμε ότι αυξάνεται και η προσέλευση των ασθενών στο νοσοκομείο, κυρίως με αναπνευστικά προβλήματα», επισημαίνει στην «Κ» ο καθηγητής Παθολογίας και διευθυντής της Α’ Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, Χαράλαμπος Μηλιώνης.
Ως γέννημα-θρέμμα της πόλης αποφάσισε να πάρει ενεργά μέρος στην πρωτοβουλία. «Η επιστημονική κοινότητα αποφάσισε να αναδείξει το ζήτημα χωρίς κινδυνολογία, με συνεργασία και θετικό μήνυμα», λέει ο ίδιος και καταλήγει: «Οταν υπάρχει πρόβλημα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όλοι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Οι πολίτες να μην ανάψουν το τζάκι τους ή να μην πάρουν το αυτοκίνητό τους και η πολιτεία να λάβει τα μέτρα ώστε να μη χρειαστεί να το κάνουν. Πρέπει απλώς να το εφαρμόσουμε».
